Przewłaszczenie na zabezpieczenie jest jedną z form zabezpieczenia wykonania określonych zobowiązań pieniężnych. Przewłaszczenie na zabezpieczenie (przeniesienie własności na zabezpieczenie) jest umową, w której właściciel (dłużnik, zbywca) określonych rzeczy ruchomych przenosi na swojego wierzyciela prawo własności tych rzeczy. Jednocześnie umowa przewłaszczenia zawiera warunek, że w przypadku, gdy dług zostanie spłacony terminowo, to wówczas przeniesienie własności traci moc i zbywca znów staje się właścicielem. W praktyce bankowej funkcją umów przewłaszczenia jest zabezpieczanie kredytów. Umowa przewłaszczenia nie jest w Polsce uregulowana prawnie.
W praktyce umowę przewłaszczenia zawiera się na piśmie, forma ustna jest niewskazana. Cechą charakterystyczną dla umowy przewłaszczenia jest zawarcie w jej treści zastrzeżenia warunku i terminu. Zastrzeżenie warunku oznacza, że w razie spłaty długu (łącznie z odsetkami) własność rzeczy przewłaszczonej przechodzi z powrotem na osobę dłużnika. W przypadku niespełnienia warunku (niespłacenia długu) nie dochodzi do automatycznego powrotu własności rzeczy na dłużnika, a w dalszej konsekwencji wygasa jego uprawnienie do powrotnego przeniesienia własności przewłaszczonych rzeczy. Zastrzeżenie terminu oznacza wyznaczenie terminu końcowego do spłaty całości długu i powrotu przewłaszczonych rzeczy do dłużnika. Z nadejściem terminu końcowego wygasają wzajemne zobowiązania stron umowy przewłaszczenia.
Przedmiotem przewłaszczenia są rzeczy ruchome. Są to zarówno rzeczy oznaczone co do tożsamości (czyli konkretnie oznaczone, zindywidualizowane), jak i rzeczy oznaczone co do gatunku (oznaczony jest tylko rodzaj tych rzeczy, kategoria).
Dłużnik przewłaszczający rzeczy na rzecz wierzyciela powinien oznaczyć przedmiot przewłaszczenia tak, aby było widoczne, że jest on własnością wierzyciela. Jeżeli przedmiotem przewłaszczenia są rzeczy oznaczone co do tożsamości przeniesienie własności przewłaszczanych rzeczy następuje z mocy samej umowy przewłaszczenia. Natomiast do ważności przeniesienia własności rzeczy oznaczonych co do gatunku wymagane jest (poza umową) wydanie rzeczy (albo nieodpłatne przechowywanie rzeczy przewłaszczanych dla wierzyciela).
Niespłacenie całości lub części długu w terminie uprawnia wierzyciela do zatrzymania przewłaszczanych rzeczy. Może on swobodnie nimi rozporządzać. Jeżeli przewłaszczane rzeczy mają wartość równą niespłaconemu długowi zobowiązanie dłużnika wygasa. Jeżeli mają wartość niższą wierzyciel dochodzi zapłaty powstałej różnicy między wartością rzeczy a wartością niespłaconego długu. Gdy przewłaszczane rzeczy mają wartość większą od niespłaconego długu, wówczas wierzyciel zwraca dłużnikowi powstałą nadwyżkę.
|