Ożywienie gospodarcze zazwyczaj ogranicza niekorzystne zjawisko upadłości. Jednak w zeszłym roku w Europie nie doszło do oczekiwanego, wyraźnego spadku liczby upadłości w stosunku do 2009 roku.

W krajach UE 15 + Norwegia i Szwajcaria w 2010 roku odnotowano 175.677 upadłości, tj. 1,4% mniej niż w roku 2009 (178.235). W krajach Europy Środkowo-Wschodniej liczba niewypłacalnych przedsiębiorstw wzrosła w tym samym czasie o 14,1% do 35.581 przypadków (z 31.194 w roku 2009).

Europa dwu prędkości

- W 2010 roku zjawisko upadłości przedsiębiorstw w Europie wykazywało dwie odmienne tendencje. Świadczy o tym porównywalna liczba krajów, które odnotowały wzrost i spadek przypadków upadłości - zauważa Stanisław Wojtaszek, prezes Creditreform Polska. Największy procentowy wzrost upadłości odnotowano w Luksemburgu o 31,5% do 918 procedur, we Włoszech (o 30,8% do 10.923 przypadków), w Szwajcarii (o 19,9% 6.255 przypadków) oraz w Portugalii (o 15,6% do 5.144 upadłości). Największy procentowy spadek liczby upadłości stwierdzono w Finlandii (o 12,4% w stosunku do 2009 roku), w Wielkiej Brytanii (11,1% mniej) oraz w Norwegii (10,6 %). Pomimo że w Niemczech odnotowano w 2010 roku spadek liczby przypadków upadłości o 2,5% w stosunku do 2009 roku, kraj ten z wynikiem 32.100 firm, znajduje się czołówce krajów o największej liczbie bankrutów (Francja 51.060, Wielka Brytania 17.690).

Ożywienie w przemyśle - stabilizacja na rynku pracy

W Europie Zachodniej (+ Norwegia i Szwajcaria) w branży produkcyjnej całkowita liczba przedsiębiorstw zmuszonych do ogłoszenia upadłości wyniosła w 2010 roku 19.100, tj. 10,9 % wszystkich przypadków upadłości w Europie, co oznacza spadek o 5,7% w stosunku do roku 2009. Zmniejszenie liczby upadłości jest zauważalne w głównych sektorach. Najwięcej, bo aż 66.000 przypadków upadłości stwierdzono w sektorze usług. Zanotowano wzrost udziału tego sektora w ogólnej liczbie przypadków upadłości z 37,2 do 37,6% (budownictwo około 21%, handel i gastronomia około 30,5%).

Wzrost przypadków upadłości w sektorze usług wśród małych i średnich przedsiębiorstw w połączeniu ze spadkiem ogólnej liczby upadłości przyczynił się do ograniczenia bezrobocia spowodowanego właśnie upadłościami. Według danych Creditreform w roku 2009 w krajach UE 15 oraz w Norwegii i Szwajcarii blisko 2 miliony pracowników straciło pracę wskutek kryzysu gospodarczego. W roku 2010 liczba ta zmniejszyła się o 700 tys. do 1,4 mln. W Europie Środkowo-Wschodniej w wyniku skutków kryzysu gospodarczego pracę straciło 200.000 osób (w tym: Czechy 45.000, Polska 38.000, Węgry 30.000, Łotwa 20.500, Słowenia 8.000 oraz Estonia 6.300), co w stosunku do roku 2009 (240.000) oznacza wyraźny spadek o 40.000 osób.

W Europie Środkowo-Wschodniej największy udział bankructw przypada na sektor handlu detalicznego i branżę hotelarsko-gastronomiczną - 36,8% (bez zmian w stosunku do 2009). Udział sektora usług jest również wysoki 33,7% (wzrost o 0,1% w stosunku do 2009). Udział sektora budowlanego w upadłościach ogółem wzrósł o 2,6% (z 14,5% do 16,1%). O tyle samo spadł udział przemysłu przetwórczego z 15,%1 do 13,5%. - Dane te świadczą o stosunkowo stałej strukturze bankructw w poszczególnych branżach. Na ich podstawie można zatem mówić o braku istotnego wpływu branży na zjawisko wystąpienie bankructwa firmy - ocenia Stanisław Wojtaszek.

Przedsiębiorstwa osób fizycznych bankrutują nadal

W przeciwieństwie do tendencji wśród upadłości korporacyjnych, liczba bankructw wśród firm osób fizycznych wyniosła w 2010 roku 385.000 przypadków, co oznacza wzrost o 5,2% w stosunku do 2009 r. (366.000). Najwięcej upadłości zarejestrowano w Szwecji (7.860 przypadków, +19,3 %), w Holandii (10.450 przypadków, +16,6 %) , we Francji (44.360, + 8,1%) oraz w Niemczech (139.800, +7,6%). W ocenie Stanisława Wojtaszka, wywołany kryzysem wzrost bezrobocia oraz gwałtowny wzrost zadłużenia Europejczyków (chodzi tu zwłaszcza o kredyty i pożyczki hipoteczne), niosą za sobą zagrożenie niewypłacalnością dla wielu osób. - Dlatego też spodziewany jest dalszy wzrost kłopotów finansowych przedsiębiorstw osób fizycznych - uważa prezes Creditreform Polska.

Problemy niedokapitalizowanych przedsiębiorstw

Rentowność europejskich firm była w latach kryzysu pod silną presją. Ponad jedna czwarta firm w Europie Zachodniej wykazała straty, co doprowadziło do wykorzystania dostępnych rezerw oraz wstrzymania wydatków inwestycyjnych. Ponad 25% firm w Europie wykazuje udział kapitału własnego mniejszy niż 10% sumy bilansowej (Włochy 35,9%, Portugalia 27,4%, Wielka Brytania 31,4%, Szwecja 13,7%). Oznacza to wysokie zadłużenie aktywów i zależność od zewnętrznych wierzycieli oraz rosnący udział kosztów obsługi długu (związany z zaostrzeniem polityki kredytowej banków).

Okres spłaty należności w Europie Zachodniej

Długi okres spłaty należności może mieć dramatyczne skutki w szczególności dla średniej wielkości firm dostawczych i usługowych, które przy realizacji zleceń muszą często zgadzać się na przedłużone terminy płatności. W takim przypadku opóźniona płatność lub całkowity jej brak może prowadzić do załamania płynności przedsiębiorstwa.


Kryzys gospodarczy w znacznym stopniu zmienił warunki finansowania przedsiębiorstw. Jak długo trwać będzie taka sytuacja? - Z jednej strony obserwuje się obecnie pewne rozluźnienie - przedsiębiorstwa oceniają ofertę kredytową banków jako mniej restrykcyjną niż jeszcze rok temu, a realne koszty finansowania są nadal dość niskie. Z drugiej strony, w niektórych branżach jest nadal ciężko uzyskać kapitał obcy na odpowiednich warunkach - ocenia Stanisław Wojtaszek.

Zaostrzone i zintensyfikowane zostały również mechanizmy sprawdzania wiarygodności płatniczej przedsiębiorstw. Dużą rolę odgrywają tu zmiany uregulowań na rynku bankowym. Instytucje kredytowe zostały zmuszone do zabezpieczania się w większym stopniu przed ryzykiem i wykazywania większego udziału kapitału własnego, co wpłynęło na zmniejszenie wolumenu oferowanych kredytów.

Jak informuje Europejski Bank Centralny, koszty finansowania (tj. odsetki) są nadal na bardzo niskim poziomie. W niedługim czasie tak niski poziom odsetek może jednak należeć już do przeszłości. W drugiej połowie 2010 roku zaobserwowano lekką tendencję wzrostową odsetek od nowo udzielanych kredytów. Ten trend będzie kontynuowany w 2011 roku.

Skutki kryzysu w USA i Europie Środkowo-Wschodniej

Kryzys gospodarczy i finansowy spowodował gwałtowny wzrost bezrobocia w Stanach Zjednoczonych. W związku z tym liczba bankructw osobowych wzrosła w ubiegłym roku o 11,3% do 1.57 milionów. W sektorze przedsiębiorstw, widoczna jest poprawa sytuacji; liczba bankrutów zmniejszyła się w stosunku do 2009 roku (60.837) o 5,8% do 57.300 przypadków.Zarówno wzrost bankructw osobowych, jak i spadek liczby upadłości w sektorze przedsiębiorstw było większe w USA niż w Europie.

Europa Wschodnia również została w roku 2010 dotknięta skutkami kryzysu gospodarczego. Liczba upadłości korporacyjnych wzrosła o 14,1% do 35.581 przypadków. Największy wzrost o 28,1% odnotowano na Litwie, w Chorwacji (+23,8%) i w Słowenii (+23,2%). Spadek odnotowano w Estonii (-27,3%), Polsce (-10,1%) i na Słowacji (-7,8%). Wzrost liczby upadłości o 7,3% do około 16.600 przypadków zanotowano również w Rosji.

Lepsze czasy w Europie Środkowo-Wschodniej

Państwa są Europy Środkowej i Wschodniej w około półtora roku weszły w fazę odbudowy i ożywienia gospodarczego. Świadczy o tym średnia dynamika zmian poziomu PKB. Tempo wzrostu w 2010 r. wynosiło około 3,3. Silna tendencja jest głównie odczuwalna w Polsce, Czechach i Estonii, natomiast słabsza w krajach takich, jak Węgry, Bułgaria i Rumunia. Dynamika wzrostu w regionie zależy jednak w dużym stopniu od sposobu kreowania polityki monetarnej i fiskalnej przez Banki Centralne i rządy poszczególnych krajów.

Źródło: informacja prasowa Creditreform