Zbieg egzekucji to sytuacja, w której do tego samego prawa majątkowego lub tej samej rzeczy dłużnika kierowana jest równocześnie egzekucja sądowa i administracyjna albo dwie lub więcej egzekucji sądowych prowadzonych przez różnych komorników.

Co istotne, zbieg egzekucji ma miejsce tylko wtedy, gdy egzekucja dotyczy świadczeń pieniężnych, natomiast w przypadku gdy równocześnie z egzekucją świadczeń pieniężnych prowadzona jest egzekucja świadczeń niepieniężnych, nie mamy do czynienia ze zbiegiem. Zbieg egzekucji sądowej nie zachodzi także w sytuacji, gdy ten sam komornik dokonuje na wniosek kolejnego wierzyciela zajęcia praw lub rzeczy dłużnika, które zostały przez niego uprzednio zajęte w sprawie egzekucyjnej innego wierzyciela.

Sytuacje, w których dochodzi do zbiegu egzekucji są stosunkowo częste, gdyż problemy finansowe dłużników, zwłaszcza prowadzących działalność gospodarczą, w chwili wszczynania wobec nich egzekucji są już zazwyczaj mocno nawarstwione. Dodatkowo, od czasu gdy wierzyciele uzyskali możliwość wyboru komornika prowadzącego egzekucję sądową, zbieg stał się zjawiskiem powszechnym.

Oczywiście prowadzenie egzekucji w warunkach zbiegu byłoby uciążliwe zarówno dla wierzycieli, jak i organów egzekucyjnych. Przepisy procedury cywilnej zawierają więc stosowne uregulowania zmierzające do wyeliminowania takich sytuacji i rozstrzygnięcia, który organ egzekucyjny będzie prowadził dalszą egzekucję.

Decydujące znaczenie dla rozstrzygnięcia zbiegu egzekucji sądowych ma w pierwszej kolejności właściwość organów egzekucyjnych a następnie moment wszczęcia egzekucji. Zgodnie z art. 773(1) § 1 kodeksu postępowania cywilnego, w wypadku zbiegu egzekucji do tych samych rzeczy, wierzytelności lub praw, dalszą egzekucję prowadzi komornik właściwy według przepisów k.p.c. Gdy jednak żaden z komorników nie jest właściwy w świetle unormowań k.p.c. lub właściwych jest kilku komorników (w jednym rewirze może obecnie funkcjonować kilku komorników), zgodnie z § 2, komornik, który później wszczął egzekucję niezwłocznie przekazuje sprawę komornikowi, który pierwszy wszczął egzekucję, o czym zawiadamia wierzyciela.

Inne reguły obowiązują w przypadku zbiegu egzekucji sądowej z egzekucją administracyjną. Rozstrzyganie tego konfliktu następuje według reguł określonych w art. 773 k.p.c. W przypadku zbiegu egzekucji administracyjnej i sądowej administracyjny organ egzekucyjny (np. naczelnik urzędu skarbowego) i komornik wstrzymują czynności egzekucyjne na wniosek wierzyciela, dłużnika lub z urzędu i przekazują akta egzekucji administracyjnej i egzekucji sądowej sądowi rejonowemu, w którego okręgu wszczęto egzekucję, w celu rozstrzygnięcia, który organ egzekucyjny - sądowy czy administracyjny - ma dalej prowadzić w trybie właściwym dla danego organu łącznie egzekucje z tej rzeczy lub prawa majątkowego, do którego nastąpił zbieg egzekucji. Sąd wydaje postanowienie w terminie 14 dni, biorąc pod uwagę stan każdego z postępowań egzekucyjnych, a jeżeli są one w równym stopniu zaawansowane, wysokość egzekwowanych należności i kolejność ich zaspokojenia. Jeżeli jednak egzekucja jest prowadzona w celu zrealizowania zastawu rejestrowego lub skarbowego, łączne prowadzenie egzekucji przejmuje organ egzekwujący należność korzystającą z pierwszeństwa zaspokojenia. Gdy natomiast egzekucja sądowa jest prowadzona na podstawie tytułu wykonawczego, o którym mowa w art. 783 § 4 k.p.c. (nakaz zapłaty wydany w elektronicznym postępowaniu upominawczym), łączne prowadzenie egzekucji przejmuje zawsze komornik a nie administracyjny organ egzekucyjny (ustanowienie wyjątku na rzecz EPU wynika z ograniczeń w dostępie do systemu teleinformatycznego e-sądu).

Przyjmuje się, że ingerencja sądu nie jest konieczna w przypadku zbiegu egzekucji prowadzonej przez organ egzekucyjny egzekwujący należność korzystającą z pierwszeństwa zaspokojenia (np. wierzytelność zabezpieczona zastawem rejestrowym lub skarbowym) albo na podstawie tytułu wykonawczego wydanego w elektronicznym postępowaniu upominawczym. Przejęcie prowadzenia egzekucji przez właściwy organ egzekucyjny następuje z mocy ustawy zgodnie z regułami określonymi w art. 773 § 2 i § 3. Warto się także odnieść do sytuacji, w której po wyeliminowaniu pierwszego zbiegu wystąpią kolejne zbiegi. W takiej sytuacji łączne prowadzenie egzekucji przejmie organ egzekucyjny wyznaczony przy pierwszym zbiegu.

Autor: Przemysław Jamróz