W procesie dochodzenie wierzytelności kluczowe znaczenie mam skuteczność podejmowanych działań w stosunku do dłużnika tak aby przekonać go do spłaty wierzytelności. Bardzo mocnym argumentem jest zakaz prowadzenia działalności gospodarczej określonej w przepisach prawa upadłościowego i naprawczego.

Zgodnie z treścią art. 373. 1. Prawa upadłościowego i naprawczego sąd może orzec pozbawienie na okres od trzech do dziesięciu lat prawa prowadzenia działalności gospodarczej na własny rachunek oraz pełnienia funkcji członka rady nadzorczej, reprezentanta lub pełnomocnika w spółce handlowej, przedsiębiorstwie państwowym, spółdzielni, fundacji lub stowarzyszeniu osoby, która ze swej winy:

1. będąc do tego zobowiązana z mocy ustawy, nie złożyła w terminie dwóch tygodni od dnia powstania podstawy do ogłoszenia upadłości wniosku o ogłoszenie upadłości albo
2. po ogłoszeniu upadłości nie wydała lub nie wskazała majątku, ksiąg handlowych, korespondencji lub innych dokumentów upadłego, do których wydania lub wskazania była zobowiązana z mocy ustawy, albo
3. po ogłoszeniu upadłości ukrywała, niszczyła lub obciążała majątek wchodzący w skład masy upadłości, albo
4. jako upadły w toku postępowania upadłościowego nie wykonała innych obowiązków ciążących na nim z mocy ustawy lub orzeczenia sądu albo sędziego-komisarza, albo też w inny sposób utrudniała postępowanie.

Sąd może orzec pozbawienie na okres od trzech do dziesięciu lat prawa prowadzenia działalności gospodarczej na własny rachunek oraz pełnienia funkcji członka rady nadzorczej, reprezentanta lub pełnomocnika w spółce handlowej, przedsiębiorstwie państwowym, spółdzielni, fundacji lub stowarzyszeniu osoby, wobec której: już co najmniej raz ogłoszono upadłość, z umorzeniem jej długów po zakończeniu postępowania upadłościowego oraz gdy ogłoszono upadłość nie dawniej niż pięć lat przed ponownym ogłoszeniem upadłości.

Przy orzekaniu zakazu prowadzenia działalności gospodarczej, sąd bierze pod uwagę stopień winy oraz skutki podejmowanych działań, w szczególności obniżenie wartości ekonomicznej przedsiębiorstwa upadłego i rozmiar pokrzywdzenia wierzycieli.

Sąd może orzec zakaz prowadzenia działalności gospodarczej, wobec dłużnika będącego osobą fizyczną, także jeżeli niewypłacalność dłużnika jest następstwem jego celowego działania lub rażącego niedbalstwa, również wobec osób, które były uprawnione do reprezentowania osoby prawnej lub spółki handlowej niemającej osobowości prawnej oraz innych przedsiębiorców. Oznacza to, że możemy żądać zakazu prowadzenia działalności gospodarczej nie tylko od samych podmiotów (osób fizycznych, osób prawnych oraz podmiotów którym inne przepisy niż kc i ksh nadają osobowość prawną), ale również wobec przedstawicieli osób prawnych, np. spółek kapitałowych (spółek z o.o. i spółek akcyjnych), na podstawie dość klarownych przesłanek. Trzeba zwrócić uwagę na fakt, że wokół zakazu prowadzenia działalności gospodarczej narosło wiele mitów, szczególnie, że jest to postępowanie bardzo trudne i skomplikowane i rzadko kiedy dochodzi do skutku.

W sprawach o zakaz prowadzenia działalności gospodarczej orzeka sąd upadłościowy, natomiast jeżeli postępowania upadłościowego nie wszczęto albo oddalono wniosek o ogłoszenie upadłości lub umorzono postępowanie upadłościowe, orzeka sąd właściwy do rozpoznania sprawy o ogłoszenie upadłości a więc wydział gospodarczy właściwy miejscowo dla siedziby dłużnika.

Postępowanie może być przeprowadzone na wniosek wierzyciela, syndyka, nadzorcy sądowego albo zarządcy, a także Prezesa Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów i Przewodniczącego Komisji Papierów Wartościowych i Giełd. W sprawach tych stosuje się przepisy o postępowaniu nieprocesowym.

Sąd nie rozpatrzy wniosku jeżeli postępowanie w tej sprawie nie zostało wszczęte w terminie roku od umorzenia lub zakończenia postępowania upadłościowego albo oddalenia wniosku o ogłoszenie upadłości.

Sąd najwyższy wyrokiem I CSK 460/06 z dnia 21 marca 2007 r. „W sprawie o pozbawienie prawa prowadzenia działalności gospodarczej i pełnienia określonych funkcji każda z osób występuje w obronie własnego interesu prawnego wyrażającego się w zachowaniu praw, które w niczym nie są związane z takimi samymi prawami pozostałych uczestników postępowania i które mocą orzeczenia sądu mogą być utracone przez wzgląd na indywidualne obowiązki dotyczące konkretnej osoby. W takiej sprawie po stronie uczestników postępowania nie zachodzi współuczestnictwo procesowe uprawniające do podejmowania czynności procesowych przez niektórych z nich ze skutkiem wobec pozostałych. Instytucja współuczestnictwa ma zastosowanie w procesie (art. 72 - 74 k.p.c.) i nie znajduje zastosowania w postępowaniu nieprocesowym.”

Oznacza to, że w przypadkach, w których złożono wniosek o zakaz prowadzenia działalności gospodarczej przeciwko całemu zarządowi, sąd powinien badać sprawę każdego członka zarządu indywidualnie. Ważne jest bowiem to, że zakaz prowadzenia działalności gospodarczej na okres od 3 do 10 lat jest badany przez sąd i ma różny zakres zastosowania. Mogą więc mieć miejsce sytuacje, gdy sąd orzeknie całkowity zakaz prowadzenia działalności gospodarczej lub orzeknie taki zakaz wobec danej osoby tylko w odniesieniu do konktretnej branży.

Zgodnie z uchwałą sądu najwyższego III CZP 33/09 z dnia 4 czerwca 2009 sąd rejestrowy, który prowadził postępowanie o zakaz prowadzenia działalności gospodarczej dokonuje również wpisu do Rejestru Dłużników Niewypłacalnych Krajowego Rejestru Sądowego jedynie w przypadku, gdy takie postanowienie obejmuje wyrok. Sprawa dotyczyła przedsiębiorcy wobec, którego sąd rejonowy prowadził postępowanie o wydanie zakazu prowadzenia działalności gospodarczej, sąd rejestrowy po wydaniu postanowienia dokonał tym samym wpisu do rejestru dłużników niewypłacalnych, a dalszej instancji uzasadniając to niemożnością niedokonania takiego wpisu w systemie elektronicznym wspólnym zarówno dla KRS i RDN.

Ponadto sąd Najwyższy wyrokiem z 12.5.2006 r., V CSK 54/06 stwierdził, że zgłoszenie przez wierzyciela żądania orzeczenia wobec niewypłacalnego dłużnika zakazu prowadzenia działalności gospodarczej lub pełnienia funkcji we władzach spółek prawa handlowego, spółdzielni, przedsiębiorstw państwowych, fundacji lub stowarzyszeń jest ograniczone określonym ustawowo rocznym terminem.

W przypadku wielości osób, którym zarzucono winę w rozumieniu art. 373 ust. 1 Prawa upadłościowego i naprawczego możność pozbawienia prawa prowadzenia działalności gospodarczej i pełnienia określonych funkcji podlega rozważeniu wobec każdej z tych osób w sposób zindywidualizowany. Przedmiotem badania i oceny sądu jest kwestia jakie obowiązki ciążyły na każdej z nich, oraz, czy zachowanie każdej z nich wyczerpuje przesłanki przewidziane w pkt 1-4 wskazanego przepisu. Może się okazać, że zarówno, gdy obowiązki kilku osób były różne, jak i gdy obowiązki te były takie same, sankcja w postaci pozbawienia praw powinna dotknąć wszystkie osoby ale może się też okazać, że powinna dotyczyć tylko niektórych z wymienionych osób.

W sprawie o pozbawienie prawa prowadzenia działalności gospodarczej i pełnienia określonych funkcji każda z osób występuje w obronie własnego interesu prawnego wyrażającego się w zachowaniu praw, które w niczym nie są związane z takimi samymi prawami pozostałych uczestników postępowania i które mocą orzeczenia sądu mogą być utracone przez wzgląd na indywidualne obowiązki dotyczące konkretnej osoby. W takiej sprawie po stronie uczestników postępowania nie zachodzi współuczestnictwo procesowe uprawniające do podejmowania czynności procesowych przez niektórych z nich ze skutkiem wobec pozostałych. Instytucja współuczestnictwa ma zastosowanie w procesie (art. 72 - 74 k.p.c.) i nie znajduje zastosowania w postępowaniu nieprocesowym. Stanowi to oczywistą konsekwencję samej istoty postępowania nieprocesowego, w którym wynik postępowania, dotyczący praw określonych osób, a nie wspólności praw lub obowiązków tych osób (art. 510 § 1 k.p.c.) przesądza o jednoczesnym wspólnym ich uczestnictwie w postępowaniu.

Autor: Marcin Łysuniec