Skierowanie przez przedsiębiorcę sprawy na drogę sądową wiąże się z obowiązkiem poniesienia opłat sądowych już na samym początku postępowania.
Z Maciejem Kamieniarzem, radcą prawnym Raport, rozmawiał Jerzy Mosoń (Gazeta Finansowa)

Czym z prawnego punktu widzenia jest umowa zlecenia windykacji?
Przedsiębiorca może zlecić firmie windykacyjnej podjęcie czynności niezbędnych do uzyskania zaspokojenia swoich należności, zawierając z nią umowę o świadczenie usług. Wspomina o niej jedynie kodeks cywilny w Tytule XXI - przepis art. 750 kodeksu cywilnego stanowi, iż do umów o świadczenie usług, które nie są uregulowane innymi przepisami, stosuje się odpowiednio przepisy o zleceniu. Przepis ten należy rozumieć w ten sposób, iż przepisy o zleceniu znajdą odpowiednie zastosowanie wszędzie tam, gdzie przedmiotem umowy jest dokonanie czynności faktycznej, jako usługi, a nie jest ona ponadto unormowana w przepisach dotyczących zarówno umów nazwanych w samym kodeksie (np. o dzieło, agencyjnej), jak i w innych aktach prawnych (np. umowa o pracę w kodeksie pracy). Takie a nie inne brzmienie przepisu art. 750 kodeksu cywilnego oznacza również, iż w stosunku do umowy o świadczenie usług znajdują pełne zastosowanie wynikające z przepisów prawa cywilnego zasady prawa, takie jak wynikająca z przepisu art. 353 (1) kodeksu cywilnego zasada swobody umów czy też wynikający z przepisu art. 5 kodeksu cywilnego zakaz czynienia ze swego prawa użytku, który byłby sprzeczny ze społeczno-gospodarczym przeznaczeniem tego prawa lub z zasadami współżycia społecznego. Oznacza to w praktyce, iż zawierając umowę o świadczenie usług windykacyjnych przedsiębiorca zawiera typową umowę cywilno-prawną, z zawarciem której wiążą się, przewidziane przepisami prawa cywilnego konkretne skutki prawne.

Czy są jakieś ograniczenia w kwestii zawierania umów tego typu?
Zgodnie z przepisem art. 353 (1) kodeksu cywilnego umowa o świadczenie usług windykacyjnych może być zawarta w dowolnej formie. Usankcjonowana przepisami prawa swoboda stron, co do formy umowy nie oznacza jednak, iż kwestia ta ma drugorzędne znaczenie. Zawarcie umowy w formie ustnej niewątpliwie negatywnie wpływa na proces jej wykonywania (to, co wydaje się oczywiste w dacie zawarcia umowy, może stać się sporne w trakcie jej wykonywania), a przede wszystkim osłabia pozycję obu stron umowy w razie skierowania sprawy na drogę sądową. Nie zachowanie formy pisemnej komplikuje bowiem postępowanie dowodowe, które w takim przypadku będzie koncentrowało się wokół dowodów z przesłuchania świadków oraz stron na okoliczność ustalenia treść łączącego strony stosunku prawnego. W tej sytuacji zasadnicze znaczenia dla stron ma więc zawarcie umowy tylko i wyłącznie w formie pisemnej.

Na co przedsiębiorca, który chce skorzystać z pomocy windykatora, powinien zwrócić szczególną uwagę?
Zawierając umowę o świadczenie usług windykacyjnych przedsiębiorca musi zwrócić uwagę na kilka zasadniczych kwestii. Po pierwsze, w umowie należy bardzo precyzyjnie określić jej przedmiot, tj. czy umowa ma charakter ramowy, czy też dotyczy jednorazowej usługi, wskazać rodzaj oraz cechy windykowanych wierzytelności oraz jakie konkretne czynności firma windykacyjna ma dokonać na rzecz przedsiębiorcy (w szczególności czy windykacja obejmuje tylko czynności przedsądowe, czy również sądowe). Po drugie, należy ustalić zasady naliczania wynagrodzenia, w tym wysokość należnej firmie windykacyjnej prowizji, co należy rozumieć przez skuteczną windykację, co ma często pierwszorzędne znaczenie przy ustalaniu wysokości wynagrodzenia oraz zasady ponoszenia dodatkowych kosztów związanych z procesem windykacyjnym. Po trzecie, należy wskazać, na jaki okres umowa zostaje zawarta - na czas określony, nieokreślony, czy wreszcie do czasu spełnienia przez dłużników wszystkich ciążących na nich świadczeń na rzecz przedsiębiorcy. Po czwarte, w umowie bezwzględnie trzeba określić tryb rozwiązania umowy o świadczenie usług oraz wprowadzenia ewentualnych zmian do umowy.

Czy w momencie, gdy biznesmen jest niezadowolony ze świadczonych usług może rozwiązać każdą umowę ad hoc?
Co do zasady rozwiązanie umowy o świadczenie usług windykacyjnych powinno być w sposób szczegółowy uregulowane w samej umowie. Strony winny określić, kiedy i na jakich warunkach każda ze stron lub jedna ze stron może rozwiązać umowę w trybie natychmiastowym lub z zachowaniem umownego okresu wypowiedzenia. Należy jednak pamiętać, iż strony umowy o świadczenie usług windykacyjnych nie mają w tym zakresie pełnej swobody - zgodnie bowiem z przepisem art. 746 § 3 kodeksu cywilnego w związku z przepisem art. 750 kodeksu cywilnego nie można z góry się zrzec uprawnienia do wypowiedzenia umowy z ważnych powodów. Oznacza to w praktyce, iż w umowie o świadczenie usług windykacyjnych strony mogą stosunkowo swobodnie określić zasady rozwiązania/wypowiedzenia umowy, o ile nie wyłączą w ten sposób uprawnienia do wypowiedzenia umowy z ważnych powodów.

A co w przypadku, gdy kontrahenci nie określili warunków zerwania umowy?
W przypadku braku umownych uregulowań zastosowanie znajdą odpowiednie przepisy kodeksu cywilnego. I tak, zgodnie z przepisami kodeksu cywilnego (przepis art. 746 k.c.) zarówno przedsiębiorca, jak i firma windykacyjna mogą wypowiedzieć umowę w każdym czasie. W związku z tym, iż umowa o świadczenie usług windykacyjnych jest umową odpłatną należy jednak pamiętać, iż z wypowiedzeniem umowy wiążą się konkretne skutki prawne. I tak, w razie wypowiedzenia umowy przez przedsiębiorcę będzie on musiał uiścić firmie windykacyjnej część wynagrodzenia odpowiadającą jej dotychczasowym czynnościom, a jeżeli wypowiedzenie nastąpiło bez ważnego powodu, powinien również naprawić szkodę. W przypadku z kolei wypowiedzenia umowy przez firmę windykacyjną bez ważnych powodów, będzie ona odpowiedzialna za doznaną przez przedsiębiorcę szkodę.
W przypadku zawarcia przez strony umowy o świadczenie usług windykacyjnych z zachowaniem formy pisemnej zasadnicze znaczenia ma określenie sposobu zmiany, rozwiązania/wypowiedzenia umowy. Celem zabezpieczenia interesów stron i uniknięcia ewentualnych sporów na tle ustalenia ostatecznej treści oraz okresu obowiązywania umowy warto zawrzeć w umowie zapis uzależniający ważność zmiany, rozwiązania/wypowiedzenia umowy od zachowania formy pisemnej.

Niektórzy zamiast poprosić o pomoc firmę windykacyjną od razu chcą rozwiązać spór na drodze sądowej. Z jakimi kosztami muszą się liczyć?
Skierowanie sprawy na drogę sądową wiąże się z obowiązkiem poniesienia opłat sądowych. W przypadku przedsiębiorców obowiązek ten powstaje z chwilą wniesienia pozwu. Należy przy tym pamiętać, iż ewentualne zaniechanie przedsiębiorcy w tym zakresie skutkuje zawsze zwrotem pozwu. Generalnie wysokość opłat sądowych w sprawach o zapłatę uzależniona jest od wartości przedmiotu sporu (czyli wysokości należności głównej dochodzonego przez wierzyciela świadczenia pieniężnego) i wynosi ona 5 proc. tej wartości, jednak nie mniej niż 30 zł i nie więcej niż 100 000 zł (opłata stosunkowa).

Źródło: Gazeta Finansowa