W toku postępowania egzekucyjnego może dojść do sytuacji, w której komornik podejmie działania lub dopuści się zaniechania, które stoją w sprzeczności z przepisami o postępowaniu egzekucyjnym, czym naruszy prawa wierzyciela, dłużnika lub osoby trzeciej. W takiej sytuacji każda osoba, której prawa zostały naruszone ma możliwość wniesienia skargi na czynności komornika. Jeżeli skargę wnosi osoba nie będąca stroną postępowania, konieczne jest oczywiście wykazanie przez nią interesu prawnego.

Skarga jest podstawowym środkiem zaskarżenia w postępowaniu egzekucyjnym. Może dotyczyć zarówno czynności orzeczniczych komornika (postanowienia - np. postanowienie o kosztach) jak i czynności faktycznych (dokonanie zajęcia określonej rzeczy lub prawa - np. zajęcie rzeczy zwolnionej z egzekucji). Skarga służy jedynie do podnoszenia zarzutów o charakterze procesowym w związku z naruszeniem przez komornika przepisów o postępowaniu egzekucyjnym. Podnoszenie w skardze zarzutów materialnoprawnych jest niemożliwe. Zarzuty materialnoprawne (np. zarzut zaspokojenia wierzytelności przed wszczęciem egzekucji, wygaśnięcia wierzytelności, przedawnienia) mogą być podnoszone w powództwach przeciwegzekucyjnych. To samo dotyczy zajęcia rzeczy lub prawa majątkowego osoby trzeciej (w tym przypadku środkiem obrony jest tzw. powództwo ekscydencyjne - o zwolnienie zajętej rzeczy spod egzekucji).

Zgodnie z art. 767 k.p.c. do rozpoznania skargi na czynności komornika właściwy jest sąd, przy którym działa komornik. Jeżeli do prowadzenia egzekucji został wybrany komornik poza właściwością ogólną, skargę rozpoznaje sąd, który byłby właściwy według ogólnych zasad. Skarga na czynności komornika powinna rzecz jasna czynić zadość wymaganiom pisma procesowego oraz określać zaskarżoną czynność lub czynność, której komornik zaniechał. Powinna także zawierać wniosek o zmianę, uchylenie lub dokonanie czynności wraz z odpowiednim uzasadnieniem.

Skargę należy wnieść bezpośrednio do właściwego sądu w terminie tygodniowym od dnia czynności, gdy strona lub osoba, której prawo zostało przez czynność komornika naruszone bądź zagrożone, była przy czynności obecna lub była o jej terminie zawiadomiona, w innych wypadkach - od dnia zawiadomienia o dokonaniu czynności strony lub osoby, której prawo zostało przez czynności komornika naruszone bądź zagrożone, a w braku zawiadomienia - od dnia dowiedzenia się przez skarżącego o dokonanej czynności. Odpis skargi jest przez sąd przesyłany komornikowi, który w ciągu trzech dni sporządza uzasadnienie dokonania zaskarżonej czynności lub przyczyn jej zaniechania oraz przekazuje je wraz z aktami sprawy do sądu, do którego skargę wniesiono. Na tym etapie komornik ma także możliwość uwzględnia skargi.

Skarga na czynności komornika jest przez sąd rozpatrywana w terminie 7 dni od daty jej wpływu do sądu, przy czym termin ten ma charakter instrukcyjny i w wielu przypadkach sąd nie jest w stanie go dochować, gdyż do merytorycznego rozpoznania skargi może w zasadzie przystąpić dopiero z chwilą otrzymania od komornika pisemnego uzasadnienia dotyczącego zaskarżonej czynności. Jednak jeszcze przed zażądaniem od komornika stanowiska w przedmiocie skargi sąd powinien rozważyć wstrzymanie skarżonej czynności lub zawieszenie postępowania egzekucyjnego.

Aby skarga mogła zostać przez sąd rozpoznana konieczne jest także jej prawidłowe opłacenie. Ustawa o kosztach sądowych w sprawach cywilnych w art. 25 ust. 1 pkt 1 przewiduje w tym zakresie opłatę stałą w kwocie 100 zł. Jeżeli skarga została wniesiona w terminie ale nie została opłacona, sąd wezwie wnoszącego do uiszczenia należnej opłaty w terminie 7 dni. Oczywiście także w tym przypadku strona wnosząca skargę ma możliwość ubiegania się o zwolnienie z kosztów przez złożenie stosownego wniosku w tym zakresie oraz załączenie oświadczenia o stanie rodzinnym, majątku, dochodach i źródłach utrzymania.

Wskutek merytorycznego rozpoznania skargi sąd może w szczególności uchylić czynność komornika, uchylić czynność i polecić wykonanie prawidłowej czynności lub innej czynności, jak również oddalić skargę jeżeli okaże się bezzasadna. Wydane postanowienia (kończące postępowanie wszczęte na skutek wniesienia skargi), jak również postanowienie o odrzuceniu skargi podlegają zaskarżeniu zażaleniem.

Autor: Przemysław Jamróz