Odmowa syndyka umieszczenia wierzytelności na liście wierzytelności jest odmową uznania wierzytelności.

Postanowienie takiej treści wydał Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 19 kwietnia 2011 pod sygnaturą I PK 188/10. Zgodnie z nim wierzyciel ma prawo żądać umieszczenia jego wierzytelności przez syndyka masy upadłościowej na liście wierzytelności, poprzez złożenie właściwego sprzeciwu. Wierzycielowi przysługuje również prawo złożenia środka odwoławczego w postaci zażalenia na postanowienie syndyka do Sędziego-Komisarza.

Stan faktyczny

Sprawa dotyczyła wynagrodzenia prowizyjnego za pracę, w upadłej spółce, w której powód był wierzyciel był zatrudniony. W ramach obowiązków służbowych wykonywał zadania polegające na pozyskiwaniu zleceń na usługi transportowe, a od każdego pozyskanego zlecenia przysługiwała mu prowizja w wysokości 1,25% wartości zlecenia. Prezes spółki zobowiązał się do wypłacenia wierzycielowi zaległej kwoty prowizji jednak tego nie uczynił. Wierzyciel wniósł pozew do Sądu Pracy i Ubezpieczeń Społecznych, w pierwszej instancji zasądzono na jego rzecz kwotę prowizji, strona pozwana zaś wniosła apelację od wyroku Sądu Rejonowego. Następnie strona pozwana wniosła do sądu gospodarczego wniosek o ogłoszenie upadłości obejmującą likwidację majątku dłużnika, w związku z tym postępowanie sądowe w sprawie o zapłatę zostało zawieszone.

Po zakończeniu postępowania, które zakończyło się uchyleniem postanowienia Sądu Rejonowego powód ponownie wniósł pozew, tym razem przeciwko masie upadłości oraz zgłosił w postępowaniu upadłościowym swoją wierzytelność, która jednak nie została uznana przez syndyka. Z kolei w postępowaniu o zapłatę, syndyk wniósł do sądu o oddalenie powództwa. Odmowa syndyka na zgłoszenie swojej wierzytelności wynikała z tego, że w jego ocenie wierzyciel nie wykazał podstaw swojego roszczenia. Jednakże w ocenie Sądu, umowa o pracę jest wystarczającą podstawą do zgłoszenia wierzytelności na listę wierzytelności masy upadłościowej.

W apelacji syndyk twierdził, że nastąpiły błędy w ustaleniach stanu faktycznego, które miały polegać na tym, że zgodnie z treścią art. 256 ust. 1 prawa upadłościowego i naprawczego wierzyciel powinien wyczerpać drogę prawną do dochodzenia swojej należności zgodnie z art. 182 (1) §2 kodeksu postępowania cywilnego. Ponadto syndyk wskazał na istotne problemy w stanie faktycznym. Uznanie wynagrodzenia prowizyjnego wydane zostało przez ówczesnego prezesa spółki upadłej, który był ojcem wierzyciela. Ponadto w dokumentach spółki brakowało informacji na temat pozyskanych zleceń oraz wykonanych usługach transportowych. Syndyk podniósł ponadto, że upadła spółka znajdowała się wcześniej w stanie likwidacji, a we wcześniejszym okresie nie wykonywała usług transportowych, w dokumentacji nie znalazły się również Faktury VAT, które potwierdzałyby wykonanie usługi transportowej, a więc wierzyciel nie mógł pozyskiwać zleceń na usługi transportowe. W swojej odpowiedzi na apelacje wierzyciel podniósł, że wynagrodzenie prowizyjne liczone było od wartości kontraktu przewozowego, a nie od zrealizowanej usługi transportowej.

Sąd apelacyjny oddalił apelację

Wartym podkreślenia jest fakt, podniesiony w dalszym postępowaniu przez syndyka masy upadłościowej, polegający na tym, że postępowanie upadłościowe zostało umorzone wobec braku majątku wystarczającego do dalszego prowadzenia postępowania upadłościowego. Ponadto syndyk zwrócił uwagę na fakt, że w od odmowy syndyka na umieszczenie wierzytelności na liście przysługuje zażalenie do sędziego komisarza, z którego jednak wierzyciel nie skorzystał, zamiast tego wytoczył kolejne powództwo cywilne, a więc nie wyczerpał przewidzianej prawem drogi sądowej do dochodzenia swojej należności w szczególności art. 182 (1) §2 Kodeksu Postępowania Cywilnego.

Postanowienie Sądu Najwyższego

W ocenie Sądu Najwyższego skarga kasacyjna była uzasadniona i podlegała rozpoznaniu, czyli nie podzielił zdania syndyka co do nie wykorzystania drogi prawnej oraz naruszenia art. 182 (1) §2 Kodeksu Postępowania Cywilnego (przepis ten został uchylony), zgodnie z którego treścią jeżeli ogłoszono upadłość obejmującą likwidację majątku pozwanego, a postępowanie dotyczy masy upadłości, sąd wydaje postanowienie o umorzeniu postępowania, w przypadku ponownego wytoczenia powództwa w terminie trzech miesięcy po prawomocnej odmowie uznania wierzytelności, uchyleniu, prawomocnym zakończeniu albo umorzeniu postępowania upadłościowego, zachowane zostają skutki jakie ustawa wiąże z poprzednio wytoczonym powództwem, przy czym postępowanie dowodowe nie wymaga powtórzenia. Przytoczony przepis prowadził do obowiązku umorzenia postępowania rozpoznawczego z uwzględnieniem przypadku gdy pozwanym jest masa upadłościowa. Ogólna zasada prawa upadłościowego mówi, że wierzytelności, które powinny być skierowane do masy upadłości oraz powinny być zaspokojone w postępowaniu upadłościowym nie podlegają rozstrzygnięciu w postępowaniu innym, wszelkie wierzytelności powinny być więc kierowane bezpośrednio do masy upadłości. Przepis dawał również możliwość ponownego skierowania sprawy na drogę postępowania sądowego po umorzeniu postępowania upadłościowego. W ocenie Sądu Najwyższego wierzyciel wyczerpał drogę sądową w postępowaniu, bowiem od odmowy syndyka o wpisanie wierzytelności na listę wierzytelności wniósł sprzeciw co do uznania wierzytelności, do samego syndyka.

Sąd Najwyższy zwrócił uwagę na zagadnienie tego, czy odwołanie się od odmowy uznania wierzytelności w toku postępowania upadłościowego spełnia ustawowe przesłanki do ponownego wytoczenia powództwa o tę samą wierzytelność oraz czy jakie skutki procesowe oraz materialnoprawne powoduje takie działanie. Tym samym czy decyzja o odmowie uznania wierzytelności na liście wierzytelności w postępowaniu upadłościowym nie wywołuje skutków, w którym wystąpienie na drogę sądową powoduje powagę rzeczy osądzonej (ogólna reguła res iudicata określa, że poza wyjątkami nie można kilkukrotnie pozywać w tej samej sprawie).

Ponowny pozew złożony został do Sądu Rejonowego przed zmianą treści art. 145 ust. 1 Prawa upadłościowego i naprawczego. Skierowany był przeciwko syndykowi masy upadłości, ponieważ toczyło się jeszcze wtedy postępowanie upadłościowe. W chwili ponownego wnoszenia pozwu przez powoda ten ostatni przepis stanowił, że postępowanie sądowe lub administracyjne w sprawie wszczętej przeciwko upadłemu przed dniem ogłoszenia upadłości o wierzytelność lub inne należności, które podlegają zaspokojeniu z masy upadłości, może być podjęte przeciwko syndykowi, jednak tylko w przypadku, gdy w postępowaniu upadłościowym wierzytelności te po wyczerpaniu trybu określonego ustawą nie zostały umieszczone na liście wierzytelności. Przytoczone brzmienie art. 145 ust. 1 Prawa upadłościowego i naprawczego nie budziło wątpliwości co do tego, że możliwość podjęcia zawieszonego postępowania rozpoznawczego przeciwko syndykowi masy upadłości jest uzależniona od wyczerpania przez wierzyciela trybu dochodzenia wierzytelności w postępowaniu upadłościowym, co oznaczało, że gdy wierzytelności nie zostały umieszczone na liście wierzytelności, wyczerpanie trybu określonego ustawą wiązało się z wniesieniem przez wierzyciela sprzeciwu od listy wierzytelności.

Tryb odwołania od listy wierzytelności sporządzonej przez syndyka masy upadłości reguluje m.in. art. 256 Prawa upadłościowego i naprawczego, przewidując, że w terminie dwóch tygodni od dnia obwieszczenia i ogłoszenia w Monitorze Sądowym i Gospodarczym o przekazaniu listy wierzytelności sędziemu-komisarzowi, każdy wierzyciel umieszczony na liście może złożyć do sędziego-komisarza sprzeciw co do uznania wierzytelności, a co do odmowy uznania - ten, któremu odmówiono uznania zgłoszonej wierzytelności. Powód niewątpliwie nie wyczerpał trybu określonego ustawą. W ocenie sądu najwyższego "po prawomocnej odmowie uznania wierzytelności" ustawodawca miał na uwadze prawomocne zamknięcie etapu ustalania listy wierzytelności z wyczerpaniem trybu przewidzianego w art. 256 ust. 1 Prawa upadłościowego i naprawczego. Odmowa syndyka umieszczenia wierzytelności pieniężnej na liście wierzytelności jest odmową uznania wierzytelności, ale nie rodzi sama przez się dla wierzyciela uprawnienia do dochodzenia na podstawie art. 182(1) § 2 k.p.c. zapłaty tej wierzytelności od syndyka w trybie procesowym. Na gruncie przepisów Prawa upadłościowego i naprawczego wierzyciel powinien nadal domagać się umieszczenia jego wierzytelności na liście wierzytelności poprzez złożenie sprzeciwu do sporządzonej listy (w przypadku odmowy uznania - sprzeciwu od tej odmowy), a następnie wniesienie zażalenia na postanowienie sędziego komisarza, z czego powód skutecznie nie skorzystał, ponieważ nie wniósł sprzeciwu.

Autor: Marcin Łysuniec