Przelew wierzytelności najczęściej następuje w drodze pisemnej umowy zawartej pomiędzy dotychczasowym wierzycielem (cedentem) a jej nabywcą (cesjonariuszem). Z uwagi na to, iż przedmiotem przelewu mogą być wierzytelności w każdym niemal stanie prawnym, bardzo często dochodzi do sprzedaży należności stwierdzonych orzeczeniami sądów (wyrokami, nakazami zapłaty).

Aby nabywca takiej wierzytelności mógł w pełni korzystać z przysługujących mu praw wierzycielskich, w szczególności wystąpić przeciwko dłużnikowi na drogę postępowania egzekucyjnego, orzeczeniu sądu musi zostać nadana klauzula potwierdzająca jego wykonalność. Klauzulę wykonalności nadaje sąd i jest ona potwierdzeniem, że orzeczenie sądu może być przymusowo wykonane na rzecz aktualnego wierzyciela w toku postępowania egzekucyjnego.

Oczywiście przedmiotem przelewu może być również wierzytelność stwierdzona prawomocnym orzeczeniem sądu, któremu sąd nadał już uprzednio klauzulę wykonalności. Nie będzie to jednak wystarczające do wszczęcia egzekucji na rzecz jej nabywcy. Nabywca, bez względu na to, czy klauzula była nadana przed dniem przelewu czy nie, musi się postarać o uzyskanie kolejnego postanowienia sądu, które jednoznacznie stwierdzi, że należność może być egzekwowana na jego rzecz. Komornik lub inny organ egzekucyjny nie jest bowiem uprawniony do badania zasadności lub wymagalności obowiązku wynikającego z tytułu wykonawczego i musi mieć „twardy” dowód na to, iż nabywca wierzytelności jest uprawniony do przymusowego egzekwowania należności za jego pośrednictwem. Klauzula wykonalności nadana na nabywcę wierzytelności określana jest także jako tzw. dalszy tytuł wykonawczy.

W celu uzyskania postanowienia o nadaniu orzeczeniu sądu klauzuli wykonalności umożliwiającej cesjonariuszowi przymusowe egzekwowanie należności, musi on wystąpić do sądu ze stosownym wnioskiem. Sąd wyda postanowienie, gdy nabywca wykaże swoje prawa do wierzytelności dokumentem urzędowym lub prywatnym (np. umową) z podpisem urzędowo poświadczonym (np. notarialnie). Zwykła forma pisemna nie będzie w tym przypadku wystarczającym dowodem przejścia uprawnień, o czym wielu nabywców zapomina w chwili zawierania umowy przelewu. Podstawę prawną stanowi w tym przypadku art. 788 § 1 k.p.c. zgodnie z którym, jeżeli uprawnienie lub obowiązek po powstaniu tytułu egzekucyjnego lub w toku sprawy przed wydaniem tytułu przeszły na inną osobę, sąd nada klauzulę wykonalności na rzecz lub przeciwko tej osobie, gdy przejście to będzie wykazane dokumentem urzędowym lub prywatnym z podpisem urzędowo poświadczonym. Do wniosku nie trzeba załączać odpisu tytułu wykonawczego, należy natomiast uiścić opłatę sądową w wysokości 50 zł.

Przez długi czas spierano się o konieczność uzyskania klauzuli wykonalności na nabywcę w sytuacji, gdy przelew wierzytelności następował w toku postępowania egzekucyjnego. Niektórzy przedstawiciele doktryny kwestionowali konieczność spełnienia tego wymogu. Ich argumentacja znajdowała także oparcie min. w uchwale Sądu Najwyższego z dnia 22 lutego 1984 roku sygn. akt. III CZP 2/84, który stwierdził, iż nadanie klauzuli wykonalności tytułowi egzekucyjnemu wydanemu na rzecz wierzyciela, który przeniósł wierzytelność na osobę trzecią, wyłączało nadanie klauzuli wykonalności na rzecz tej osoby. Jednak spór został ostatecznie rozstrzygnięty na korzyść zwolenników stosowania art. 788 k.p.c. Potwierdził to także Sąd Najwyższy uznając, że przepis art. 788 § 1 k.p.c. ma zastosowanie również w razie przeniesienia wierzytelności po wszczęciu postępowania egzekucyjnego (uchwała SN z dnia 29 października 2004 r. sygn.akt. III CZP 63/04, Biuletyn SN 2004/10/8).

Oczywiście, jeżeli komornik nie posiada wiedzy o przelewie, egzekucja jest prowadzona na rzecz dotychczasowego wierzyciela. Czasami nabywcy wierzytelności świadomie powstrzymują się od informowania komornika o przelewie oczekując na wynik egzekucji. Ewentualne należności wyegzekwowane na rzecz cedenta i tak powinny zostać przekazane nabywcy wierzytelności. Gdy jednak komornik pozyska wiedzę o przelewie, z pewnością zażąda od cesjonariusza postanowienia sądu o nadaniu na jego rzecz klauzuli wykonalności, a gdy takiej nie uzyska - zawiesi (najczęściej) lub umorzy postępowanie egzekucyjne.

Opisane powyżej zasady nie będą miały zastosowania w przypadku przelewu wierzytelności wynikającej z czynności bankowej, jeżeli wystawiony został bankowy tytuł egzekucyjny, któremu sąd nadał klauzulę wykonalności a jej nabywca nie jest bankiem. Nabywca takiej wierzytelności musi bowiem wystąpić z powództwem o zapłatę na drogę postępowania sądowego.

Autor: Przemysław Jamróz