Ofiarą oszustwa może być każdy przedsiębiorca. Na rynku funkcjonuje cała masa uczciwych przedsiębiorców ale również spore grono ludzi dorabiających się na ludzkim nieszczęściu i naiwności.

Mali przedsiębiorcy, gdy wierzytelność jest już przeterminowana a oni sami zdeterminowani w końcu decydują się na współpracę z firmą windykacyjną mając nadzieję, że ta sprawi cud i w przeciągu miesiąca odzyskają swoje należności. Niestety, cuda są mało realne. Polski system prawny nie daje jeszcze na tyle dużo narzędzi aby móc w pełni skutecznie dochodzić swoich należności powstałych w efekcie działalności przestępców finansowych. Na szczęście jako takie narzędzia są a te, które są należy w pełni wykorzystywać.

Jeżeli już masz pewność, że padłeś ofiarą działalności przestępczej przygotuj się na podejmowanie działań przewlekłych pracochłonnych i trudnych. Zanim jednak przejdę do kwestii samych wyłudzeń, chciałbym poruszyć kilka kwestii bliskich tej tematyce, znane są one przede wszystkim przedsiębiorcom z branż budowalnej oraz transportowej, czyli tych najbardziej fraudogennych.

„Na gębę” = na pewno się nie uda.

W tych branżach bardzo powszechne jest zjawisko „umawiania się” bez umowy w formie pisemnej. Jeżeli przedsiębiorca się nie zabezpieczył w ten sposób, będzie miał problemy z dochodzeniem swoich należności. Jeżeli więc nie dysponujesz jakimikolwiek dokumentami potwierdzającymi istnienie zobowiązania (nawet jeśli miałaby to być korespondencja e-mailowa), możesz starać się opierać na zeznaniach świadków, osób które są w stanie potwierdzić kiedy i jaka usługa została wykonana. Przeprowadzenie takiego postępowania jest jednak trudne i tutaj dobrze jest poszukać dobrego adwokata, porada prawna w kancelarii tanich usług prawnych może być niewystarczająca. Osobiście znam paru adwokatów, którzy są wyspecjalizowani w prowadzeniu tego typu spraw, mają bardzo dobrą skuteczność w sądzie, ale niestety mają również swoją cenę. Jeżeli jednak nie masz nic co potwierdzałoby wykonanie usługi (sprzedaż towaru) to możesz liczyć się z tym, że straciłeś pieniądze.

Dłużnik przepisywał majątek na osoby trzecie.

Nadal pozostaniemy jeszcze przy procedurze cywilnej, w kodeksie cywilnym funkcjonuje bowiem instytucja skargi pauliańskiej określona przez art. 527 do 534. Zasady instytucji skargi pauliańskiej odnoszą się do sytuacji, gdy dłużnik działając na szkodę swoich wierzycieli przepisywał majątek na osoby trzecie, czynności prawne dłużnika można uznać za bezskuteczne. Poza spełnianiem pewnych wymogów określonych przez przepisy prawa jak np. ewidentne działanie na szkodę wierzycieli, brak możliwości zaspokojenia wierzytelności z majątku dłużnika istnieje jeszcze obowiązek wykazania, że osoba na którą majątek był przepisywany wiedziała o działaniu dłużnika na szkodę wierzyciela. W przypadku tego ostatniego wymogu koniecznego do skutecznego przeprowadzenia postępowania pauliańskiego pojawiają się dość często problemy. Trudno bowiem wykazać, czy osoba wiedziała o zamiarze dłużnika czy też nie, dlatego udowodnienie tego przed sądem bywa kłopotliwe. W prawie cywilnym istnieje jednak szereg domniemań prawnych ułatwiających wykazania świadomości osób trzecich, są one następujące: w przypadku przepisywania majątku na osobę z rodziny domniema się, że osoby pozostające w pokrewieństwie wiedziały o działaniu dłużnika na szkodę wierzycieli oraz gdy korzyść materialną uzyskał przedsiębiorca pozostający w stosunkach gospodarczych z dłużnikiem. Postępowanie pauliańskie nie jest najłatwiejsze, ale jest jak najbardziej realne i bardzo często zdarza się uzyskać prawomocne wyroki sądów, które uchylają czynności faktyczne i prawne dokonane przez dłużników celem uniknięcia zaspokojenia wierzytelności.

Przywłaszczenie

Tutaj już przechodzimy do zakresu prawa karnego, występku określonego w art. 284 kk, który mówi, że:
„§ 1. Kto przywłaszcza sobie cudzą rzecz ruchomą lub prawo majątkowe, podlega karze pozbawienia wolności do lat 3.
§ 2. Kto przywłaszcza sobie powierzoną mu rzecz ruchomą, podlega karze pozbawienia wolności od 3 miesięcy do lat 5.
§ 3. W wypadku mniejszej wagi lub przywłaszczenia rzeczy znalezionej, sprawca podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do roku.
§ 4. Jeżeli przywłaszczenie nastąpiło na szkodę osoby najbliższej, ściganie następuje na wniosek pokrzywdzonego.”

Jest to występek powszechny z wyjątkiem tego, który został opisany §2 w którym może być one dokonane tylko przez sprawcę, któremu mienie powierzono, sprawca przestępstwa musi więc znaleźć się w posiadaniu rzeczy w drodze legalnej. Z przestępstwem z tym często mają doczynienia przedsiębiorcy stosujący odroczone terminy płatności. Przestępstwo tego typu jest bardzo często spotykane w polskim obrocie gospodarczym.

Kradzież

Przestępstwo określone art. 278 kk, który w swym brzmieniu mówi, że:
§ 1. Kto zabiera w celu przywłaszczenia cudzą rzecz ruchomą, podlega karze pozbawienia wolności od 3 miesięcy do lat 5.
§ 2. Tej samej karze podlega, kto bez zgody osoby uprawnionej uzyskuje cudzy program komputerowy w celu osiągnięcia korzyści majątkowej.
§ 3. W wypadku mniejszej wagi, sprawca podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do roku.
§ 4. Jeżeli kradzież popełniono na szkodę osoby najbliższej, ściganie następuje na wniosek pokrzywdzonego. Przestępstwo to jest przestępstwem powszechnym.

Wprowadzanie w błąd celem osiągnięcia korzyści majątkowej, czyli oszustwo

Tutaj z kolei mamy do czynienia z nieco innym przestępstwem określonym w art. 286 kk, w brzmieniu: § 1. Kto, w celu osiągnięcia korzyści majątkowej, doprowadza inną osobę do niekorzystnego rozporządzenia własnym lub cudzym mieniem za pomocą wprowadzenia jej w błąd albo wyzyskania błędu lub niezdolności do należytego pojmowania przedsiębranego działania, podlega karze pozbawienia wolności od 6 miesięcy do lat 8.

Mamy tutaj więc do czynienia z typowym oszustem polegającym na wprowadzeniu wierzyciela w błąd celem osiągnięcia korzyści majątkowej. Wprowadzenie w błąd może dotyczyć m.in. fałszywego oświadczenia swojej kondycji finansowej lub innego oświadczenia nieprawdy.

Oszustwo kredytowe

Opisane w art. 297 kodeksu karnego przestępstwo polegające na wyłudzeniu dla siebie lub osoby trzeciej kredytu lub pożyczki bankowej jest częstym przestępstwem wobec przedsiębiorców sektora bankowego i finansowego oraz jednostki samorządu terytorialnego.

Art. 297. § 1. Kto, w celu uzyskania dla siebie lub innej osoby kredytu, pożyczki bankowej, gwarancji kredytowej, dotacji, subwencji lub zamówienia publicznego, przedkłada fałszywe lub stwierdzające nieprawdę dokumenty albo nierzetelne, pisemne oświadczenia dotyczące okoliczności mających istotne znaczenie dla uzyskania takiego kredytu, pożyczki bankowej, gwarancji kredytowej, dotacji, subwencji lub zamówienia publicznego,
podlega karze pozbawienia wolności od 3 miesięcy do lat 5.

Unikanie egzekucji komorniczej, faworyzowanie wierzycieli, doprowadzenie do niewypłacalności lub upadłości

W Polskim prawie karnym funkcjonuje szereg przepisów karnych, które mają na celu uniknięcie sytuacji gdy dłużnik wyzbywa się majątku celem uniknięcia zaspokojenia wierzycieli. Są one ważne, również z tego powodu, że mogą z nich korzystać nie tylko poszkodowani wierzyciele ale również organy egzekucyjne.

Art. 300. § 1. Kto, w razie grożącej mu niewypłacalności lub upadłości, udaremnia lub uszczupla zaspokojenie swojego wierzyciela przez to, że usuwa, ukrywa, zbywa, darowuje, niszczy, rzeczywiście lub pozornie obciąża albo uszkadza składniki swojego majątku,
podlega karze pozbawienia wolności do lat 3.
§ 2. Kto, w celu udaremnienia wykonania orzeczenia sądu lub innego organu państwowego, udaremnia lub uszczupla zaspokojenie swojego wierzyciela przez to, że usuwa, ukrywa, zbywa, darowuje, niszczy, rzeczywiście lub pozornie obciąża albo uszkadza składniki swojego majątku zajęte lub zagrożone zajęciem,
podlega karze pozbawienia wolności od 3 miesięcy do lat 5.
§ 3. Jeżeli czyn określony w § 1 wyrządził szkodę wielu wierzycielom, sprawca
podlega karze pozbawienia wolności od 6 miesięcy do lat 8.
§ 4. Jeżeli pokrzywdzonym nie jest Skarb Państwa, ściganie przestępstwa określonego w § 1 następuje na wniosek pokrzywdzonego.

Art. 301. § 1. Kto będąc dłużnikiem kilku wierzycieli udaremnia lub ogranicza zaspokojenie ich należności przez to, że tworzy w oparciu o przepisy prawa nową jednostkę gospodarczą i przenosi na nią składniki swojego majątku,
podlega karze pozbawienia wolności od 3 miesięcy do lat 5.
§ 2. Tej samej karze podlega, kto będąc dłużnikiem kilku wierzycieli doprowadza do swojej upadłości lub niewypłacalności.
§ 3. Kto będąc dłużnikiem kilku wierzycieli w sposób lekkomyślny doprowadza do swojej upadłości lub niewypłacalności, w szczególności przez trwonienie części składowych majątku, zaciąganie zobowiązań lub zawieranie transakcji oczywiście sprzecznych z zasadami gospodarowania,
podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do lat 2.

Art. 302. § 1. Kto, w razie grożącej mu niewypłacalności lub upadłości, nie mogąc zaspokoić wszystkich wierzycieli, spłaca lub zabezpiecza tylko niektórych, czym działa na szkodę pozostałych,
podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do lat 2.
§ 2. Kto wierzycielowi udziela lub obiecuje udzielić korzyści majątkowej za działanie na szkodę innych wierzycieli w związku z postępowaniem upadłościowym lub zmierzającym do zapobiegnięcia upadłości,
podlega karze pozbawienia wolności do lat 3.
§ 3. Tej samej karze podlega wierzyciel, który w związku z określonym w § 2 postępowaniem przyjmuje korzyść za działanie na szkodę innych wierzycieli albo takiej korzyści żąda.

Jak przeprowadzić postępowanie

Aby dochodzić swoich należności na drodze karnej, musimy w pierwszej kolejności zawiadomić o podejrzeniu popełnienia przestępstwa właściwe organy ścigania. Najlepiej napisać bezpośrednio do prokuratury właściwe zawiadomienie (przykład takiego zawiadomienia poniżej). Prokuratura przeprowadza postepowanie wyjaśniające, przesłuchuje strony postępowania. W przypadku stwierdzenia istnienia braku przesłanek wyczerpujących znamiona przestępstwa prokuratura umorzy postępowanie, a niestety zdarza się tak dość często. W przypadku jednak gdyby prokuratura uznała, że czyn nosi znamiona przestępstwa skieruje sprawę na drogę postępowania karnego do właściwego wydziału karnego. Jeżeli sąd karny uzna nasze zarzuty otrzymamy wyrok.

Wyrok może skazać dłużnika na tymczasowe pozbawienie lub ograniczenie wolności (w skrajnych przypadkach karę więzienia). Dla wierzyciela to jednak niewiele daje, albowiem jemu zależy jedynie na odzyskaniu swoich pieniędzy, na szczęście wyrok sądu karnego wiąże również inne organy państwowe, również sądy cywilne. Z uzyskanym wyrokiem możemy więc pójść do wydziału karnego celem opatrzenia go w klauzulę wykonalności lub wydania innego postanowienia opatrzonego klauzulą wykonalności na podstawie wyroku karnego. Z takim dokumentem możemy iść już do komornika, który przeprowadzi dla nas postępowanie egzekucyjne.

Dłużnik ponadto może otrzymać termin obowiązku naprawienia wyrządzonej szkody. Co jakiś czas naszego dłużnika będzie monitorował kurator sądowy a nas osobiście dopytywał czy dłużnik dokonuje spłat należności. Jeżeli taka rzecz nie następuje, dłużnik może trafić do więzienia za nie wywiązanie się z tego obowiązku.

Przykład zawiadomienia do prokuratury:

ZAWIADOMIENIE O PODEJRZENIU POPELNIENIA PRZESTĘPSTWA

Zawiadamiam o podejrzeniu popełnienia przestępstwa określonego przez art. 284 §1 polegającego na przywłaszczeniu przez Jana Kowalskiego samochodu osobowego marki Audi A8 (nr. Rejestracyjny WX 1234, numer podwozia 12345577890).

Uzasadnienie

W dniu 13 kwietnia 2008 skontaktował się ze mną podejrzany - Jan Kowalski zainteresowany wynajmem samochodu osobowego Audi A8. W dniu 14 kwietnia Jan Kowalski stawił się w siedzibie mojej firmy przy ul. Nawrotnej 13 zawarł umowę najmu (dowód nr 1) pojazdu oraz odebrał przedmiotowy samochód osobowy czego potwierdzeniem jest protokół zdawczo-odbiorczy nr. 12/2008 (dowód nr 2). Zgodnie z umową samochód pozostawał w rękach najemcy przez okres dwóch tygodni. Jan Kowalski do dnia dzisiejszego pomimo wcześniejszych upomnień nie zwrócił przedmiotowego samochodu, próby osobistych interwencji w miejscu siedziby Jana Kowalskiego okazały się bezskuteczne (dowód nr 3: wezwanie do zwrotu pojazdu). W dniu 30 kwietnia zatelefonował do mnie Jan Kowalski informując mnie o tym, że sprzedał. W związku z powyższym wnoszę jak we wstępie.

Załączniki:
1. Dowód nr 1
2. Dowód nr 2
3. Dowód nr 3

Autor: Marcin Łysuniec