Wystawiając fakturę za towar czy usługę, przedsiębiorca kreuje w swoim majątku nowy rodzaj aktywa, jakim jest wierzytelność w stosunku do swojego kontrahenta. Tak jak każdy inny składnik majątku, wierzytelność ta może zostać w dowolnym momencie sprzedana, zastawiona czy też przedstawiona jako zabezpieczenie kredytu lub pożyczki bankowej.
Zarówno sprzedaż (cesja), jak też jakiekolwiek operacje związane z jej przeniesieniem, odbywają się bez zgody dłużnika. Jedyną przeszkodą może być wyraźny zapis w zawartej z nim umowie, że bez jego zgody nie można zbyć ani zastawić wierzytelności w stosunku do niego. Zapis ten jest jednakże bardzo rzadki i praktycznie niespotykany.

Ostateczne zakończenie

Cesja jest jednym z tych elementów procesu zarządzania wierzytelnościami, który pozwala na ostateczne zakończenie sprawy danego dłużnika. Po pierwsze – wierzyciel przestaje być właścicielem wierzytelności, uzyskując cenę, stanowiącą ustalony z nabywcą procent wartości długu. Po drugie, różnica między wartością wierzytelności a zapłaconą ceną jest dla zbywcy zarówno podatkowym, jak i bilansowym kosztem transakcji. Można to wykorzystać przy zbywaniu trudno ściągalnych albo nieściągalnych wierzytelności, wobec których nie przeprowadzono kosztownego postępowania sądowego i egzekucyjnego. O ile wierzytelność była u wierzyciela przychodem, o tyle koszty wynikłe z różnicy między jej nominalną wartością a ceną są kosztem fiskalnym, nawet jeśli ta cena była bardzo niska. Oczywiście nie bez znaczenia pozostaje fakt, że zbywca może przestać zajmować się zarządzaniem swoimi należnościami, dzięki czemu zaoszczędzone w ten sposób środki może przeznaczyć na swoją podstawową działalność.

Zawiadomienie dłużnika

Po zawarciu umowy cesji dłużnik powinien być zawiadomiony o zmianie wierzyciela. Kodeks cywilny wprawdzie dopuszcza zbycie wierzytelności bez podjęcia takiego działania, może to jednak rzutować na efektywność dalszych działań windykacyjnych. Zamieszanie, jakie może pojawić się w takim przypadku, może ograniczyć skłonność dłużnika do podjęcia rozmowy na temat spłaty zobowiązania z nowym wierzycielem. Zdarza się także, że mimo prawidłowego zawiadomienia dłużnika o zbyciu wierzytelności spłaci on swój dług pierwotnemu wierzycielowi. W takim przypadku środki te powinny zostać niezwłocznie przelane na rachunek nabywcy.

Dostawcy wierzytelności

Cesja jest rozwiązaniem, po które sięga obecnie wiele podmiotów funkcjonujących na rynku. Największym zbywcą wierzytelności są w Polsce banki, które sprzedają zarówno portfele wierzytelności korporacyjnych, jak też te wynikające z produktów oferowanych osobom fizycznym, tj. kredyty konsumpcyjne, pożyczki gotówkowe, karty kredytowe itd. Wartość transakcji w tym przypadku to od 3 do 5 mld zł rocznie. Drugim istotnym dostawcą wierzytelności jest szeroko rozumiany sektor telekomunikacyjny. Operatorzy telefonii komórkowych i stacjonarnych, a także telewizji cyfrowej, sprzedają głównie wierzytelności w stosunku do osób fizycznych, a ich wartość sięga około 500 mln zł rocznie. Należy także wspomnieć tutaj o transakcjach sprzedaży wierzytelności wobec jednostek służby zdrowia, które nadal stanowią istotny udział w rynku obrotu wierzytelnościami.

Autor: Krzysztof Matela
Autor jest prezesem zarządu EGB Investments SA